Zagrożenia Biologiczne

1. Czym jest zagrożenie biologiczne

Zagrożenie biologiczne – są to czynniki biologiczne stanowiące zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi i zwierząt, obejmujące drobnoustroje: bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty oraz produkty ich metabolizmu.

2. Co to są szkodliwe czynniki biologiczne?

Przez szkodliwe czynniki biologiczne rozumiemy wszystkie mikroorganizmy (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty) lub toksyny (toksyczne substancje chemiczne wytwarzane przez organizmy biologiczne), które mogą wpływać negatywnie na żywe organizmy, a w efekcie zagrażać ich zdrowiu lub życiu.

Szkodliwe czynniki biologiczne mogą być przyczyną zakażenia, alergii i zatrucia.
Obejmują:

drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie
jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału
genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie
hodowle komórkowe
pasożyty wewnętrzne

które mogą być przyczyną:

zakażenia
alergii
zatrucia

3. Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych

W zależności od stopnia chorobotwórczości czynniki biologiczne zostały zaklasyfikowane do 4 grup zagrożeń. Kryteriami klasyfikacji czynników do poszczególnych grup są:

zdolność wywoływania choroby u człowieka i ciężkość jej przebiegu
możliwość i tempo rozprzestrzeniania się choroby w populacji
możliwość zastosowania skutecznej profilaktyki i leczenia

4. Grupy zagrożeń biologicznych

Grupa 1

– czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało
prawdopodobne.

Czynniki zaliczane do tej grupy praktycznie nie stanowią zagrożenia, dlatego nie zostały zamieszczone w wykazie szkodliwych czynników biologicznych. W przypadku pracy z czynnikami należącymi do 1. grupy zagrożenia, przestrzeganie ogólnych zasad higieny określonych w obowiązujących przepisach jest wystarczającym warunkiem eliminującym narażenie lub ograniczającym stopień tego narażenia.

Przykładem są alergeny:

orzechy
sery pleśniowe
soja

Grupa 2

– czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne.

Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia,
np.:

Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty)
Clostridium tetani (laseczka tężca)
Aspergillus fumigatus (kropidlak popielaty)

Grupa 3

– czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne.

Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia, np.:

Yersinia pestis (dżuma)
Mycobacterium tuberculosis (gruźlica)
Blastomyces dermatitidis (drożdżowiec skórny)
Wirus żółtej gorączki (wywołuje żółtą febrę)

– czynniki biologiczne, które stanowią ograniczone ryzyko zakażenia dla ludzi, ponieważ nie są zazwyczaj przenoszone drogą powietrzną, np.:

Salmonella typhi (pałeczka duru brzusznego)
Shigiella dysenteriae Typ 1 (pałeczka czerwonki)
HIV, HBV, HCV
Wirus wścieklizny
Czynniki encefalopatii gąbczastych (BSE, CJD)

Grupa 4

– czynniki które wywołują u ludzi ciężkie choroby, a ich rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne

Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia, np.:

wirus Ebola
wirus Lassa
wirus ospy prawdziwej

Według przedstawionych powyżej kryteriów zagrożenia biologiczne dzieli się na cztery klasy:

praktycznie brak zagrożenia

umiarkowane zagrożenie

poważne zagrożenie

bardzo poważne zagrożenie

5. Co to jest incydent biologiczny?

Incydent biologiczny jest to każde działanie lub zdarzenie, które rodzi ryzyko rozprzestrzenienia szkodliwego czynnika biologicznego.

6. Jakie służby działają w sytuacji zagrożenia biologicznego?

Policja – zabezpiecza obszar zagrożenia

Państwowa Straż Pożarna – specjalistyczne grupy ratownictwa chemiczno-ekologicznego (SGRChem), posiadające przeszkolenie oraz wyposażenie sprzętowe

Inspekcja Sanitarna – w zakresie dochodzenia epidemiologicznego

Inspekcja Weterynaryjna – w zakresie dochodzenia epizootycznego (szczególne znaczenie w odniesieniu do chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych)

7. Co to jest dekontaminacja?

Dekontaminacja jest to proces polegający na usunięciu i/lub dezaktywacji substancji szkodliwej, np. szkodliwych czynników biologicznych, która zagraża życiu lub zdrowiu organizmu żywego poprzez kontakt bezpośredni lub używane sprzęty. Dekontaminacji mogą być poddawani ludzie, zwierzęta, a także środowisko nieożywione (infrastruktura, urządzenia, sprzęty itp.).

Dokonanie rozpoznania i wskazanie miejsca do przeprowadzenia dekontaminacji, po narażeniu na patogeny z grupy 3. lub 4. zagrożenia biologicznego, ustala Państwowa Inspekcja Sanitarna w uzgodnieniu z dowódcą Specjalistycznej Grupy Ratownictwa Chemiczno-Ekologicznego (SGRChem) odpowiedzialnym za działania podejmowane przez Państwową Straż Pożarną. Proces przygotowania miejsca do dekontaminacji odbywa się pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

8. Co to jest bioterroryzm?

Bioterroryzm – rodzaj terroryzmu definiowany jako bezprawne, nielegalne użycie czynników biologicznych wobec ludzi z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia rządu, ludności cywilnej, lub jakiejkolwiek jej części, dla osiągnięcia celów osobistych, politycznych, społecznych lub religijnych. Czynnikiem rażenia są mikroorganizmy (bakterie, wirusy, grzyby), toksyny, produkowane przez niektóre mikroorganizmy, a także trucizny roślinne. Często środki te są dodatkowo modyfikowane, aby stanowiły jeszcze większe zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, zwierząt, a także środowiska.

Drobnoustroje chorobotwórcze mogą być przenoszone za pomocą pocisków rakietowych, bomb lotniczych, pojemników czy przesyłek listowych. Rozprzestrzenianiu się szkodliwych substancji sprzyjają także wcześniej zarażeni naturalni nosiciele, jak owady – pchły, pluskwy, wszy odzieżowe, muchy, komary czy też pajęczaki – kleszcze. Mogą one przenosić drobnoustroje bezpośrednio na ludzi, na wodę lub żywność. Bezobjawowi nosiciele danej choroby zakaźnej są w stanie łatwo przemieszczać się na duże odległości.

9. Co robić w przypadku otrzymania przesyłki podejrzanej o zakażenie substancjami biologicznymi?

Przesyłka podejrzana to:

przesyłka nieoczekiwana lub otrzymana od nieznanego nadawcy
brak nadawcy lub brak adresu nadawcy na przesyłce
przesyłka od nadawcy budzącego podejrzenia
przesyłka błędnie zaadresowana
przesyłka niezwykła ze względu na wagę, wymiary, kształt, zapach itp.

W przypadku otrzymania przesyłki podejrzanej:

nie otwieraj przesyłki
umieść przesyłkę w grubym worku plastikowym, szczelnie zamknij
worek umieść w drugim grubym worku plastikowym, szczelnie zamknij, zawiąż w supeł i zaklej taśmą klejącą
paczki nie przemieszczaj, pozostaw ją na miejscu

W przypadku, gdy podejrzana przesyłka została otwarta i zawiera jakąkolwiek podejrzaną zawartość w formie stałej (pył, kawałki, blok, galareta, piana lub inne) lub płynnej należy:

nie naruszać jej zawartości: nie rozsypuj, nie przenoś, nie dotykaj, nie wąchaj, nie powoduj ruchu powietrza w pomieszczeniu (wyłącz systemy wentylacji i klimatyzacji, zamknij okna)
w miarę możliwości założyć rękawiczki
całą zawartość umieścić w worku plastikowym, zamknij go szczelnie i zaklej taśmą lub plastrem
dokładnie umyć ręce
zaklejony worek umieścić w drugim worku, zamknij go i zaklej
ponownie dokładnie umyć ręce
w przypadku braku odpowiednich opakowań, unikać poruszania i przemieszczania przesyłki

W takiej sytuacji powiadom:

Policję – tel. 112 lub 997
Państwową Straż Pożarną – tel. 112 lub 998
Centrum Zarządzania Kryzysowego (wojewódzkie, miejskie, powiatowe)
kierownika jednostki organizacyjnej – jeżeli sytuacja dotyczy miejsca pracy

PO PRZYBYCIU WŁAŚCIWYCH SŁUŻB
BEZWZGLĘDNIE STOSUJ SIĘ DO ICH ZALECEŃ

Czynności kierownika jednostki organizacyjnej:

Kierownik jednostki organizacyjnej, po otrzymaniu informacji o otrzymaniu podejrzanej przesyłki, jest zobowiązany:

upewnić się, czy o zdarzeniu zostały powiadomione właściwe służby upewnić się, czy podejrzana przesyłka i przesyłki, które miały z nią styczność, zostały oddzielone od innych dokumentów oraz ograniczyć powierzchnię (przestrzeń) sąsiadującą
włożyć wszystkie przedmioty, które mogły mieć styczność z podejrzaną przesyłką, do worka plastikowego i przechować je tam do przekazania odpowiednim służbom
upewnić się, czy wszystkie osoby, które mogły mieć styczność z podejrzaną przesyłką, wymyły ręce wodą z mydłem (jeżeli warunki na to pozwalają polecić tym osobom wymycie się wodą z mydłem pod prysznicem) oraz wykonać to samemu
sporządzić spis osób, które mogły mieć styczność z podejrzaną przesyłką – przekazać spis służbom medyczno-sanitarnym
ocenić stopień zagrożenia i powiadomić właściwe centrum zarządzania kryzysowego

Po przybyciu policyjnej grupy interwencyjnej kierownik jednostki organizacyjnej przekazuje jej dowódcy wszelkie informacje dotyczące zaistniałego zdarzenia.

10. Zasady alarmowania w sytuacji zagrożenia skażeniem biologicznym

Sygnał alarmowy w przypadku zagrożenia może być nadany przez telefon, syreny, ruchome środki nagłaśniające lub wewnętrzny system ostrzegawczy np. system alarmowania OC, radio i telewizja, rozgłośnie na samochodach itp.

Stan zagrożenia

Atak wcześniej zapowiedziany

Działania:

włączyć odbiorniki radiowe i telewizyjne na program lokalny w celu wysłuchania komunikatów ostrzegawczych, stosować się do poleceń komunikatów nadawanych przez obronę cywilną
zaalarmować i ewakuować ludzi przebywających w strefie zagrożonej skażeniem biologicznym (np. pracowników, klientów, interesantów, uczniów, studentów, zwiedzających)
wyłączyć urządzenia klimatyzacyjne w obiekcie, natychmiast zamknąć i uszczelnić wszystkie otwory wentylacyjne, okna i drzwi
przygotować wilgotne tampony do ochrony dróg oddechowych, na wypadek przeniknięcia środka biologicznego do wnętrza pomieszczeń – częsta zmiana tamponu lub nawilżanie go wodą podtrzymuje zdolność pochłaniania na stałym poziomie
w miarę możliwości zgromadzić podręczne środki ratownicze i odtrutki: maski pyłowe, gazę, watę, kwas octowy, sok cytrynowy, oliwę jadalną, wodę, wodę utlenioną, mydło, olej paraf nowy, środki pobudzające krążenie, spirytus do zmywania skóry
powstrzymać się od spożywania posiłków, palenia tytoniu oraz prac wymagających dużego wysiłku
w zależności od okoliczności i potrzeb powiadomić Policję, Państwową Straż Pożarną, Pogotowie Ratunkowe
do chwili odwołania alarmu lub zarządzenia ewakuacji, nie wolno opuszczać uszczelnionych pomieszczeń, przebywać w pobliżu okien i innych otworów wentylacyjnych
osoby przebywające na otwartej przestrzeni lub przystępujące do ewakuacji (po jej zarządzeniu) powinny jak najszybciej opuścić strefę niebezpieczną prostopadle do kierunku wiatru przenoszącego skażone powietrze

Ogłoszenie alarmu po ogłoszeniu ataku z użyciem środków biologicznych

Atak szybko wykryty

Oprócz działań opisanych wyżej, należy:

oprócz podjęcia w trybie alarmowym działań opisanych wyżej należy podjąć następujące działania:
użyć pasywnych środków ochronnych – maski, ubrań ochronnych, ewakuacja ludzi z zagrożonych obiektów ochrona obiektów
ewakuować ludzi ze skażonych pomieszczeń, rejonu
ograniczyć lub zakazać ruch ludzi na zewnątrz budynku (z wyjątkiem zwalniania pracowników do domu)
prowadzić profilaktykę wśród zagrożonych pracowników i studentów
stosować zapobiegawczo antybiotyki dla osób skierowanych w rejon skażeń
prowadzić zabiegi sanitarne i specjalne (np. dekontaminacja ludzi, odzieży i sprzętu w strefie zakażonej)
śledzenie komunikatów radiowych i innych, stosowanie się do poleceń kierownictwa Uczelni i kierowników jednostek ratowniczych

Atak późno wykryty (powstały już podejrzane ogniska zachorowań)